Print
EmailΉρθε πάλι η εποχή του καρναβαλιού και μπορούμε, για μια ακόμη φορά, να απολαύσουμε τις εορταστικές εκδηλώσεις πριν από την μεγαλύτερη περίοδο νηστείας του έτους – τη Σαρακοστή.
Η λέξη "καρναβάλι" προέρχεται από το λατινικό "carnem levare" ή "carnis levamen", που σημαίνει τη "διακοπή της κρεατοφαγίας".
Η ελληνική λέξη είναι "αποκριά" και επομένως, η περίοδος των τριών εβδομάδων ξεφαντώματος και κατανάλωσης άφθονου κρέατος και γαλακτοκομικών ονομάζεται Απόκριες (αν και την τελευταία εβδομάδα καταναλώνονται μόνο ψάρι και γαλακτοκομικά).
Η έναρξη των Αποκριών ξεκινά με το άνοιγμα του Τριωδίου. Αυτό είναι ένα εκκλησιαστικό βιβλίο που περιέχει ύμνους τριών ωδών (τριώδιον) αναφερόμενο στην προετοιμασία και την αναμονή του Πάσχα. Οι ψάλτες ανοίγουν αυτό το βιβλίο κατά την εσπερινή λειτουργία του Σαββάτου πριν από την Κυριακή της παραβολής του Τελώνου και του Φαρισαίου.
Με αυτό τον τρόπο η Εκκλησία αναγγέλλει την έναρξη των Αποκριών, μια διαδικασία αλλαγής από το ξεφάντωμα και την κατανάλωση όλων των ειδών φαγητού σε μια βαθμιαία πνευματική κατάσταση μετάνοιας και μεταμέλειας, και μιας σταδιακής μείωσης της κατανάλωσης κάποιων τροφίμων.
Κατά την πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου, επιτρέπεται η κατανάλωση κρέατος όλη την εβδομάδα, ακόμα και την Τετάρτη και την Παρασκευή.
Οι διάφοροι τρόποι ετοιμασίας των πιάτων με κρέας είναι τόσο ποικίλοι όσο και οι τοπικές παραδόσεις.
Μαζί με αυτά, υπάρχει και η παράδοση του μασκαρέματος. Αυτή προέρχεται από την ειδωλολατρική παράδοση του μασκαρέματος για να διώξουν τα κακά πνεύματα του χειμώνα και να εξασφαλίσουν μια επιτυχημένη ανοιξιάτικη σοδειά από την σπορά του φθινοπώρου.
Στη λαϊκή παράδοση, οι στολές και τα σατιρικά έργα έχουν ως θέματα γάμους, ζώα και μάγους – όλα σύμβολα της νέας ανάπτυξης, της καρποφορίας και της εκδίωξης των κακών πνευμάτων.
Μια από τις πιο εορταστικές ημέρες αυτής της περιόδου είναι η Τσικνοπέμπτη, που είναι η τελευταία ημέρα κρεατοφαγίας της εβδομάδας κατά την διάρκεια της Κρεατινής εβδομάδας.
Σύμφωνα με την παράδοση, όλοι, ακόμα και οι πιο φτωχοί μιας κοινότητας, πρέπει να ψήσουν κρέας με λίγο λίπος επάνω του ώστε ο καπνός, η τσίκνα, να γεμίσει την ατμόσφαιρα και οι άλλοι να ξέρουν ότι γιορτάζουν αυτή τη μέρα. Έτσι πήρε το όνομά της η Τσικνοπέμπτη.
Η κάθε οικογένεια έψηνε το κρέας της και το πήγαινε σε άλλο σπίτι, ή όλοι μαζεύονταν σε ένα σπίτι για να ψήσουν μαζί, στέλνοντας την μυρωδιά του ψητού κρέατος σε όλη τη γειτονιά.
Σήμερα, οι περισσότεροι γιορτάζουν την Πέμπτη αυτή σε ταβέρνες της γειτονιάς με οικογένεια και φίλους. Έτσι οδηγούμαστε στην Κυριακή των Απόκρεω που σημειώνει την τελευταία μέρα κατανάλωσης κρέατος.
Έπειτα από αυτή την Κυριακή έρχεται η Τυρινή εβδομάδα, όπου επιτρέπεται μόνο η κατανάλωση γαλακτοκομικών και ψαριού. Κατά την τελευταία εβδομάδα των Αποκριών, υπάρχουν πολλά παραδοσιακά πιάτα που φτιάχνονται με τυρί, γάλα και αυγά. Για παράδειγμα, οι κοινότητες των Βλάχων φτιάχνουν τις παραδοσιακές γαλατόπιτες, τυρόπιτες, ή πίτες με τραχανά – όλες φτιαγμένες βέβαια με σπιτικό φύλλο.
Σε μερικά μέρη της Ελλάδας υπάρχουν παραδοσιακά πιάτα με μακαρόνια. Μάλιστα, από αυτή την παράδοση προέρχεται η ονομασία των μακαρονιών.
Στην λειτουργία της Ορθόδοξης Εκκλησίας υπάρχουν ειδικά Σάββατα κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου που είναι αφιερωμένες στους νεκρούς. Ονομάζονται Ψυχοσάββατα, όπου μνημόσυνα τελούνται κατά την διάρκεια της λειτουργίας.
Εκτός από την διανομή, σε όσους παρακολουθούν την λειτουργία, βρασμένου σιταριού που συμβολίζει τη ψυχή του νεκρού, σε μερικές περιοχές της Ελλάδας σερβίρεται επίσης ένα παραδοσιακό γεύμα που ονομάζεται "μακάρια" προς τιμήν των νεκρών.
Το γεύμα αρχικά αποτελούνταν από σπιτικά ζυμαρικά. Υπάρχει επίσης μια ευχή για τους νεκρούς ώστε η μνήμη τους να είναι "αιώνια". Έπειτα οι δύο λέξεις συνδυάστηκαν σχηματίζοντας το "μακαρ-ώνια". Αυτό έγινε μετά το παραδοσιακό γεύμα που σερβίρεται την Τυρινή Κυριακή.
Μια άλλη παράδοση της Τυρινής Κυριακής που αξίζει να αναφερθεί είναι η παράδοση να τελειώνει το δείπνο με αυγά.
Τα αυγά μπορεί να είναι είτε βραστά ή ακόμα και ψητά στη χόβολη. Σε μερικές περιοχές της Ελλάδας, τα μέλη της οικογένειας τοποθετούν τα αυγά τους κοντά στα κάρβουνα του τζακιού για να ψηθούν και περιμένουν να δουν ποιανού το αυγό θα αρχίσει να "ιδρώνει" πρώτο. Αυτό είναι σημάδι ότι αυτός ή αυτή θα έχουν μια καλή χρονιά.
Αλλά ο συμβολισμός αυτής της παράδοσης είναι ότι "σφραγίζουν" το στόμα τους με ένα αυγό, όπως θα το ανοίξουν με ένα αυγό το Πάσχα.
Αυτό είναι αναφορά στην παράδοση να τσουγκρίζουν βαμμένα κόκκινα αυγά αμέσως μετά από τη λειτουργία της Ανάστασης και να επαναλαμβάνουν τη φράση "Χριστός Ανέστη" μέχρι να σπάσουν τα αυγά όλων. Το αυγό έπειτα τρώγεται και είναι συνήθως το πρώτο πράγμα που τρώγεται μετά από την μεσονύκτια λειτουργία.
Επομένως αυτή η τελευταία Κυριακή των Αποκριών σημειώνει το τέλος του ξεφαντώματος και καλεί τους πιστούς να νηστέψουν για σαράντα μέρες, για τη Σαρακοστή, που ξεκινάει την επόμενη ημέρα, την Καθαρή Δευτέρα.
