Το Ελληνικό Σαρακοστιανό Τραπέζι

Αρκετά χρόνια πριν, έτυχε να βρίσκομαι το βράδυ της παραμονής της "Καθαράς Δευτέρας", την πρώτη δηλαδή ημέρα της Σαρακοστής, σ΄ ένα φούρνο της Αθήνας όπου έψηναν την παραδοσιακή λαγάνα.
Αν και ο φούρναρης προχωρούσε επαγγελματικά και μεθοδικά στην προετοιμασία πάνω από χιλίων κομματιών, φρόντιζε παράλληλα να τηρεί την παράδοση της νηστείας.
Ο βοηθός του έκοβε τη ζύμη σε τέταρτα του κιλού και έπειτα ο φούρναρης έπαιρνε κάθε κομμάτι, το έριχνε στον αλευρωμένο πάγκο του και άρχιζε να το ανοίγει σε σχήμα έλλειψης.

Περίπου κάθε μισή ώρα πήγαινε προς τον πάγκο, στο πίσω μέρος του φούρνου όπου είχε αφήσει το βραδινό του ένα ταπεράκι με ταραμοσαλάτα μαζί με το μίσχο από φρέσκο κρεμμυδάκι, μικρές πράσινες πιπεριές τουρσί, ένα πιατάκι με διάφορα λαχανικά και ελιές, καλαμαράκια γεμιστά με ρύζι και χταπόδι στην άλμη δίπλα σ΄ όλα αυτά, ένα κομματάκι χαλβάς περίμενε υπομονετικά το φούρναρη να το ραντίσει με λίγες σταγόνες λεμόνι και να το συνοδεύσει με λίγη ρετσίνα.

Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, η πλειονότητα των Ελλήνων τηρούσε με θρησκευτική ευλάβεια τις επιταγές της εκκλησίας και του ημερολογίου νηστεύοντας πριν από κάθε σημαντική θρησκευτική γιορτή, με αποτέλεσμα να απέχουν ουσιαστικά από το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα για μισό σχεδόν χρόνο.

Έτσι, αναπτύχθηκε ένα ολόκληρο σύνολο μαγειρικών επιλογών που αντανακλά την επινοητικότητα της νοικοκυράς, η οποία βασιζόταν στα όσα απλόχερα είχε να προσφέρει κάθε εποχή ώστε να ετοιμάσει ένα γεύμα θρεπτικό και χορταστικό.

Το ψάρι απαγορεύεται βάσει της παράδοσης, όχι όμως και τα μαλάκια και τα οστρακόδερμα.

Την προτίμηση κερδίζουν το χταπόδι, τα μύδια και τα καλαμαράκια για καθένα από τα οποία υπάρχει πληθώρα από τρόπους παρασκευής.

Ανάμεσά τους, γευστικότατο αρωματικό χταπόδι γιαχνί, καρυκευμένο με κανέλα, πορτοκαλόφλουδα, μπαχάρι και τομάτα καλαμαράκια ή σουπιές με σπανάκι, χταπόδι με κοφτό μακαρονάκι, μύδια πιλάφι και πολλά άλλα.

Ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που έχουμε κληρονομήσει από τις διατροφικές συνήθειες της Σαρακοστής είναι η μεγάλη ποικιλία λαδερών, τα φαγητά της κατσαρόλας με λαχανικά ή όσπρια και βάση το ελαιόλαδο.

Τα ρεβίθια με κρεμμύδι, σκόρδο και ελαιόλαδο, οι φακές, η φασολάδα σε όλες της τις εκδοχές, γίγαντες με μυρωδικά, τομάτες και, αρκετές φορές, χορταρικά.

Ένα ακόμη κλασικό πιάτο, που ανήκει επίσης στην κατηγορία των λαδερών, είναι το σπανακόρυζο, σπανάκι δηλαδή με ρύζι στην κατσαρόλα που ραντίζουμε αδιάκοπα με λάδι και λεμόνι.

Τα γλυκά της Σαρακοστής

Ο χαλβάς του μπακάλη είναι με διαφορά το πιο γνωστό σαρακοστιανό γλυκό και στην Ελλάδα και το συναντάμε σε διάφορες παραλλαγές.

Γίνεται με ταχίνι και μερικές φορές έχει καβουρδισμένα αμύγδαλα, σταφίδες ή μπορεί να είναι και ανάμικτος με σοκολάτα ή κακάο.

Ένας χαλβάς του εμπορίου είναι και ο Θεσσαλικός.

Είναι ο λεγόμενος χαλβάς Φαρσάλων που γίνεται από καλαμποκάλευρο ή ρυζάλευρο, έχει μια κολλώδη υφή ζελατίνας κι ένα θαμπό κεχριμπαρένιο χρώμα.

Τον σιμιγδαλένιο χαλβά το φτιάχνουν  στα σπίτια χρησιμοποιώντας σιμιγδάλι, ελαιόλαδο, νερό και σιρόπι που μας δίνουν ένα είδος σπυρωτής πουτίγκας.

Καμιά φορά προστίθενται στο μείγμα καρύδια και σταφίδες και λίγη κανέλα πασπαλισμένη από πάνω.

Αυτού του είδους ο χαλβάς λέγεται "χαλβάς της Ρίνας" (χαλβάς σιμιγδαλένιος).